शेवटचा अध्याय..........पु.लं.

'हॉस्पीटल'हा शब्द ऐकला की माझ्या काळजाचा (की हृदयाचा?) ठोका चुकतो.त्यामुळे डॉक्टरांनाही मी आजारी असल्याचं घोशित करणं सोपंजातं... साध्या डासाच्या रक्तानंदेखील मला गरगरतं. पूर्वी एस.टी. च्या मोटारीखाली आलेली म्हैस बघण्यासाठी पुढेसरसावलेला मी रक्ताचा ओघळ पाहून मागे परतलो होतो...हॉस्पीटलमधे जायचे प्रसंगही तसे माझ्यावर कमीच आले. नाही म्हणायला आमच्याकडे ' दुश्यंत' नावाचा कुत्रा जेव्हा होता, तेव्हा त्यानं केलेल्या स्वागतात सापडलेल्या पाहुण्यांना भेटायला (संबंध बिघडू नयेत म्हणून) मी हॉस्पीटलमधे गेलो होतो! यावेळी मात्र मामला वेगळा होता. माझी प्रकृती थोडी नरम वाटल्यामुळे (किंवा कुठलीही गोश्ट मी नरमपणे घेत नसल्यामुळे) मंडळींनी मला हॉस्पीटलमधे नेण्याचा 'घाट' घातला. (अलीकडे 'वळण' जरी 'सरळ'पणाकडे 'झुकत' असलं, तरी 'घाटा'चा 'कल' मात्र अजूनही अवघडपणाकडेच आहे हे यावेळी माझ्या लक्शात आलं.) हॉस्पीटलमधे जायचा पूवार्नुभव फारसा नसल्यामुळे मी काय काय गोश्टी बरोबर नेता येतील, याचा विचार करू लागलो... पण मी नेसत्या वस्त्रानीशीच जायच आहे आणि कपड्यांची पिशवी मागाहून येईल असा खुलासा मला करण्यात आला. बाहेर पडताना मात्र मला उगाचच एच. मंगेशरावांनी बटाट्याच्या चाळीचं शिश्ट्मंडळ पाठवताना लावलेली 'ओ दूर जानेवाले' ची रेकॉडर् आठवली. हॉस्पीटलच्या खोलीत दाखल झाल्यावर मात्र, मी स्वतःवर आजारपण बिंबवण्याचा वगैरे प्रयत्न करायला लागलो. (उगाच डॉक्टरांचा हिरमोड होऊ नये म्हणून!)
डॉक्टर तपासत असताना मी चेहरा शक्य तितका गंभीर ठेवला होता. अथार्त मला तपासणा-या डॉक्टरचा हिरमोड झाला नसावा, हे तो त्याच्या सहका-यांशी ज्या अगम्य भाषेतून बोलला, त्यावरून मी ताडलं. (बारा भाषांमधे मौन पाळता येणा-या आचार्य बाबा बर्व्यानच्या सान्निध्यात काही काळ गेल्यामुळे काही अगम्य भाषांमधल्या संभाषणाचा रोख कुठे असावा, हे मी ओळखू शकत होतो. हे डॉक्टसर् जी भाषा बोलतात तिला 'मेडिकल लँग्वेज' म्हणतात आणि ती इंग्रजीच्या बरीच 'जवळून' जाते हे मी तुम्हांला खात्रिपूर्वक सांगतो!) ... त्यानंतर काही वरिषठ डॉक्टरांनीही येऊन मला तपासलं. आता माझी खात्रि झाली की आजार खरोखर गंभीर असावा आणि मी चेह-यावर गांभीर्य नाही आणलं तरी चालेल. अशा रीतीनं माझं हॉस्पीटलमधलं बस्तान बसू लागलं, बसत होतं - एवढ्यात नकळतपणे - मला हॉस्पीटलमधे दाखल केल्याची 'बातमी फुटली'! (फुटते ती बातमी आणि फुटतो तो परीक्शेचा पेपर अशी एक आधुनिक व्याख्या मी मनाशी जुळवू लागलो.) पण काय सांगू? बातमी फुटल्याबरोबर मला भेटायला अनेक मंडळी येऊ लागली. 'व्यक्ती तितक्या प्रकृती' हे जेवढं खरं आहे तेवढंच 'व्यक्ती तितके सल्ले' हे माझ्या लक्शात आलं.किंबहुना 'एका व्यक्तीमागे दहा सल्ले, तर अमुक व्यक्तीमागे किती' अशी गिणतंही मी मनात सोडवू लागलो. (मला दामले मास्तर आठवले.) लोकांचे सल्ले मात्र चालूच होते... 'व्यवस्थित स्वस्थ पाडून राहा', 'विश्रांती घ्या' ईथपासून 'पर्वती चढून-उतरून या' इथपर्यंत सूचना मिळाल्या. (एकानं 'सिंहगड'सुद्धा सुचवला!) 'प्राणायाम', 'योगासनं' पासून 'रेकी'पर्यंत अतिरेकी सल्लेही मिळाले! काही उत्साही परोपकारी मंडळींनीजेव्हा 'मसाज', 'मालिश' असे शब्द उच्चारले, तेव्हा मा्त्र डॉक्टरांनी मला तर्हेतरहेच्या नळ्यांनी आणि सुयांनी जखडून टाकलं आणि लोक चार हात दूर राहूनच मला पाहू लागले. हळूहळू माझ्या भोवतीचा हा सुया-नळ्यांचा वेढा वाढू लागला. (अगदी दिलेरखान आणि मिर्झा राजे जयिसंग यांनी घातलेल्या पुरंदरच्या वेढयासारखा!... मला हा विचार मनात येताच हरितात्या आठवले.) यानंतर माझी रवानगी आय. सी. यु.मधे (बालेकिल्ल्यावर?) करण्यात आली... अशा विचारांतच मला झोप लागली...मी डोळे उघडले तेव्हा आय. सी. यु.च्या काचेतून मला बघणारी माणसं मला दिसली. मी हसायचा प्रयत्न केला; पण जमत नव्हतं. अरे! पण हे काय? या सगळ्यामाणसांचे चेहरे असे का? यांच्या डोळ्यांत पाणी का? मी हे असे शून्यात नजर लावलेले, भकास, उदास चेहरे कधीच पाहिले नव्हते आतापर्यन्त! (अगदी 'बटाट्याच्या चाळी'च्या कर्यक्रमाच्या वेळेची लोकांची कुरकुरही बटाट्याच्या चाळीबद्द्ल नसून बटाट्याच्या वेफसर्ची आहे हे जाणून घेतलं होतं मी!) आणि हे असे सगळे चेहरे माझ्यामुळे? ज्यांनी हसावं म्हणून मी कायम प्रयत्न करत आलो, त्यांचे चेहरे माझ्यामुळेच असे व्हावेत? नव्हतं सहन होत मला हे. (आणि त्यानाही.) मी डोळ्यांनी सुचवून पाहिलं मला काय म्हणायचं होतं ते. त्यांना कळलंचनाही ते! की कळूनही उपयोग नव्हता?... ते सगळे लोक समोर तसेच होते. अखेर मीच पुन्हा डोळे मिटले...अगदी कायमचेच...
आता ते सगळे लोक परत जातील आणि बहुधा माझी पुस्तकंत्यांना पुन्हा हसवतील... अगदी कायमचीच....